Պատմամշակութային և բնության հուշարձաններ

Սևանա լճի հարակից տարածքը տուրիզմի համար իսկական կատարյալ հարթակ է, սակայն ոչ միշտ է այն օգտագրծվում: Բացի ավանդական դասական այցելվող վայրերից այս տարածաշրջանում կան հետաքրքիր ու ոչ պակաս կարևորություն ունեցող վայրեր, որոնք շատ հաճախ դուրս են մնում տարածաշրջան այցելող հյուրերի երթուղիներից:

Օրինակ, ոչ բոլորին  է հայտնի, որ Սևանա լճի հարակից գյուղերից մեկում գտնվում է Լճաշեն / նախկինում Իշտիունի/ գյուղը, որը հայտնի է դեռևս բրոնզեդարյան շրջանից որպես կարևոր և  բացառիկ գտածո և որտեղից պեղված էքպոնատներով առավել հարստացել է Հայաստանի պատմության թանգարանը: Այս գյուղի ամբողջ տարածքը կարծես թե հնագիտական թանգարան է / այժմ հնագիտական պեղումներ այլևս չեն իրականացվում, բայց յուրաքանչյուր լճաշենցի վստահ է, որ ապրում է շատ կարևոր հարուստ պատմությամբ ներծծված հողի վրա և որ իր ոտքերը պահող հողը դեռ շատ բացահայտումներ ունի անելու հնագիտության ոլորտում/:

Լճաշենը  տարբեր ժամանակաշրջանների հնագիտական հուշարձանների համալիր է/մասնավորապես հարուստ է բրոնզեդարյան և ուրարտական շրջանի գտածոներով/: Այս յուրօրինակ բացօթյա թանգարանն իրենից ներկայացնում է  մինչուրարտական  ժամանակաշրջանի բնակավայր, որը շրջապատված է եղել կիկլոպյան պարսպաշարերով:

Որպես բնակավայր սկզբնավորվել է մ. թ. ա. 4-րդ հազարամյակի վերջին: Մ.թ.ա. 3-րդ հազարամյակի կեսերին այն վերածվել է ամրոցի: Հնագույն քաղաք- ամրոցի /միջնաբերդերով/ պարիսպների մնացորդները պահպանվել են գյուղից 2 կմ հարավ և հարավ-արևելք, ունեն 3-4 մետր, որոշ տեղերում` 5-7 մետր հաստություն:

Այժմ Հայաստանի պատմության թանգարանում ցուցադրվող բազմաթիվ ցուցանմուշներ, որոնք վերագրվում են վաղ բրոնզեդարյան ժամանակաշրջանին պեղվել են 1956—1958 թթ-ի  Լճաշենի հնագիտական  պեղումների ժամանակ :

Գյուղ այցելելիս կարող ենք տեսնել կիլոպյան ամրոցներով շրջապատված դաշտավայրը, իսկ  գյուղի արևելյան կողմում, նախաուրարտական բնակատեղիի մոտ, մեծ ու անտաշ քարաժայռի վրա փորագրված է մ.թ.ա. 776թ Արգիշտի կողմից կատարված սեպագիր արձանագրությունը, որը գյուղի մասին առաջին գրավոր հիշատակումն է, որտեղ  մասնավորապես արքան  թվարկում է իր քաջագործությունների և հզորության մասին: Գյուղի բնակիչները հայտնի են տարածաշրջանում որպես երգողներ:

Ոչ ավանդական այցելվող վայրերից է  նաև Մաշտոցներ կոչվող փոքրիկ սրբատեղին:

Ավանդության համաձայն սրբատեղին հիմնել  է  9-րդ դարում՝  հետագայում ամենայն հայոց կաթողիկոս Մաշտոց Եղվարդացու կողմից, ի պատիվ որի էլ մինչ օրս կոչվում է Մաշտոցներ, որը վերակառուցվել է 1984 թվականին, սակայն այստեղ գլխավորը մատուռի կողքին սարից հասնող ջրի առկայությունն է:  Մաշտոցներ կոչվող այս մատուռը  տեղական ազգաբնակչության կողմից համարվում է սրբատեղի` հենց այս  սառնաղբյուր ջրի բուժիչ հատկության շնորհիվ, ինչպես օրինակ Ֆրանսիայում Լուրդի սուրբ ջուրը: Սակայն ի տարբերություն Լուրդի, որն ունենում է  տարեկան մոտ 5 միլիոն ուխտավոր անպայման հավատով, այս ջրիզորությունից օգտվում են նույնիսկ անհավատները, ինչը վկայում է շրջակա տարածքում այս տեղանքի և հատկապես ջրի համատարած ընդունված և սիրված լինելը:

Տարածքը հարուստ է դեղաբույսերի տեսակներով և շատ  հարմար է նաև պիկնիկներ կազմակերելու համար:

Հետաքրքրական վայր է նաև Սևանի Բուսաբանական այգին: Թեպետ այն բավական երիտասարդ այգի է, բայց բացառիկ է  նրանով, որ գտնվելով 2000մ բարձրության վրա` ունի բուսական աշխարհի մոտ 450-ից ավելտեսակներ, ինչն այդքան էլ սովորական չէ: Այգում փորձարկվում են  տարբեր երկրներից բերված ավելի քան 500 տեսակի ծառաթփային բույսեր: Այգին ևս ունի հրաշալի հնարավորություն դառնալու առավել հաճախ այցելվող վայր:

Սևանա լճի ավազանի բուսականև կենդանական աշխարհին ծանոթանալու համար կարող եք այցելել Սևանի բնագիտական թանգարանը, որտեղ բազմակողմանիորեն ներկայացված է ավազանի բուսական, կենդանական աշխարհը, էկոլոգիական վիճակը: Այստեղ ցուցադրված են նաև տարածաշրջանի հազարամյակների պատմությանը վերաբերվող կենցաղային , աշխատանքային գործիքներ:

Տուրիզմը որպես սոցիալ – տնտեսական գործիք

Սևանա լիճը  գրկող  լեռներն  առավել շատ հմայք են հաղորդում այս տարածաշրջանին:

Տարածաշրջանն իրականում ունի բոլոր հնարավորությունները դառնալու Հասատանի /ոչ միայն Հայաստանի/ լեռնազբոսանքի լավագույն կենտրոններից մեկը ՝ տարվա բոլոր եղանակներին:

Այս տարածաշրջանում լեռնազբոսանքի առավելությունը կայանում է նրանում, որ լեռներն առավել անցանելի են և շատ ուժեղ ֆիզիկական պատրաստվածություն չի պահանջվում, այսինքն՝ նույնիսկ  ֆիզիկապես ոչ շատ ուժեղ և պատրաստված մարդը առանց դժվարության կարղ է բարձրանալ /բացառությամբ ճնշման հետ խնդիրներ ունեցողները/: Ամբողջ ճանապարհն առավել քան հաճելի է, քանզի բարձրանալիս րոպե առ րոպե առջևդ բացվում են  Սևանա լճի մշտապես տարբեր տեսարաններ:

Տուրիզմի այս տեսակի զարգացումը տարածաշրջանում հնարավորություն կտա մոտակա գյուղերի բնակիչներին դառնալու տուրիզմի ակտիվ դերակատարներ և բարելավելու իրենց սոցիալ- տնտեսական վիճակը: Մասնավորապես հնարավորություն կա զարգացնելու մեղվապահությունը , մեղրի արտադրությունն ու վաճառքը առավել արդյունավետ և շահավետ կազմակերպելու, չրերի արտադրություն , բուսական թեյերի  և այլն:

Գոհար Մնացականյան
ք. Սևանի բնակիչ
««Սևան»  երիտասարդական ակումբ» ՀԿ, գործադիր տնօրեն